Po redaktohet Gjuha shqipe (paragraf)

=== Influenca latine ===
[[Jernej Kopitar]] (1780-1844) ishte i pari që vuri në dukje ndikimin e latinishtes në gjuhën shqipe dhe pretendonte se "fjalë latine në gjuhën shqipe kishin shqiptimin e kohës së perandorit August".<ref>Kopitar 1829, faq. 254.</ref> Kopitar dha shembuj të tillë si ''qiqer'' shqip nga latinisht ''cicer'' (që do të thotë bizele), ''qytet'' nga ''civitas'', peshk nga piscis dhe shigjetë nga sagitta . Shprehjet e ashpra të latinishtes ⟨c⟩ dhe ⟨g⟩ mbahen si ndalesa palatare dhe velare në huazimet e gjuhës shqipe. Gustav Meyer (1888)<ref>Meyer 1888, faqe. 805.</ref> dhe [[Wilhelm Meyer-Lübke]] (1914)<ref>Meyer-Lübke 1914, faqe. 32</ref> më vonë e vërtetuan këtë. Meyer vuri në dukje ngjashmërinë midis foljeve në gjuhën shqipe: ''shqipoj'' dhe ''shqiptoj''  dhe fjala latine excipio (që do të thotë të mirëevini). Prandaj, ai besonte se fjala ''shqiptar'' rrjedh nga ''shqipoj'', e cila nga ana e saj rrjedh nga fjala latine excipio. [[Johann Georg von Hahn]], një gjuhëtar austriak, kishte propozuar të njëjtën teori në 1854.<ref>Bardhyl Demiraj (2010). ''Wir sind die Deinen. Studien zur albanischen Sprache, Literatur und Kulturgeschichte, dem Gedenken an Martin Camaj (1925–1992) gewidmet''. Harrassowitz Verlag.(në gjermanisht)  [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-3-447-06221-3|978-3-447-06221-3]].</ref>

[[Eqrem Çabej]] gjithashtu vuri re, ndër të tjera, elementet arkaike latine në shqip:<ref>Çabej 1962, faqe. 13–51</ref>
# Latinisht / au / bëhet në gjuhën shqipe /a/ në huazimet më të hershme: aurum → ''ar''; ''gaudium'' → ''gaz''; ''lauri'' → ''lar''. Latinisht / au / është ruajtur në huazimet e mëvonshme, por ndryshohet në një mënyrë të ngjashme me greqishten: ''causa'' → ''kafshë'';''laud'' → ''lavd''.
# Latinisht / ō / bëhet në gjuhën shqipe /e/ në huazimet më të vjetra latine: ''pōmum'' → ''pemë''; ''hōra'' → ''herë''. Një mutacion analog i ndodhur nga proto-indo-evropiane në shqip; PIE * ''nōs'' u bë shqipe, PIE * ''oḱtō'' + ''suffix'' -''ti''- u bë tetë shqipe etj.
# Shprehjet e brendshme dhe fillestare të pazgjidhura latine humbasin në shqip: ''cubitus'' → ''kub''; ''medicus'' → ''mjek''; ''paludem''> V. latine ''padule'' → ''pyll''. Një mutacion analoge ka ndodhur nga proto-indo-evropiane në shqip. Në të kundërt, në huazimet e mëvonshme latine, ruhet rrokje e brendshme: ''paganus'' → ''pagan''; ''plaga'' → ''plagë'' etj.
# Latine / tj /, / dj /, / kj / palatalized për shqip / s /, / z /, / c /: ''vitius'' → ''ves'';''ratio'' → ''arsye'' ; ''radius'' → ''rreze'' ; ''facies'' → ''faqe'' ;''socius'' → ''shoq'' etj. Nga ana tjetër, latinisht  /s/ u ndryshua në / ʃ / në shqip.
Haralambie Mihăescu demonstoi se:
* Rreth 85 fjalë latine kanë mbijetuar në gjuhën shqipe, por jo (si të trashëguara) në asnjë gjuhë romance. Disa shembuj janë:''bubulcus'' → ''bujk'', ''hibernalia'' → ''mërrajë'', ''sarcinarius'' → ''shelqëror'',
*  ''trifurcus'' → ''tërfurk'', ''accipiter'' → ''skifter'', ''chersydrus'' →''kuçedër'', ''spleneticum'' → ''shpretkë'', ''solanum'' → ''shullë''<ref>Mihaescu 1966, faqe. 1, 30.</ref>
* 151 fjalë shqipe me origjinë latine nuk ishin trashëguar në gjuhën rumune. Disa shembuj përfshijnë  ''mik'' në shqip nga latinisht ''amicus'', ose ''armik'' nga ''inimicus'', ''arsye'' nga ''rationem'', ''bekoj'' nga ''benedicere'', ''qelq'' nga ''calix'' (''calicis''), ''kështjellë'' nga ''castellum'', ''cent'' nga ''centum'', ''gjel'' nga ''gallus'', ''gjymtyrë'' nga ''iunctura'', ''mjek'' nga ''medicus'', ''rrjetë'' nga ''rete'', ''shpresë'' nga ''sperare'', ''vullnet'' nga ''voluntas'' (''voluntatis'')<ref>Mihaescu 1966, faqe. 1, 21.</ref>
* Disa terminologji të kishës shqiptare kanë tipare fonetike që tregojnë huamarrjen e tyre të hershme nga latinishtja. Disa shembuj përfshijnë altarin shqiptar nga altari latin, ''engjëll'' nga ''angelus'', ''bekoj'' nga ''benedicere'', ''i krishterë'' nga  ''christianus'', ''kryq'' nga ''crux'' (''crucis''), ''kishë'' nga ''ecclesia'', ''ipeshkv'' nga ''episcopus'', ''ungjill'' nga ''evangelium'',  ''mallkoj'' nga ''maledicere'', ''meshë'' nga ''missa'', ''murg'' nga ''monacus'', ''pagan'' nga ''paganus''<ref>Mihaescu 1966, faqe. 1–2.</ref>
Autorët e tjerë<ref>Rosetti 1986, faqe. 195–197.</ref> kanë zbuluar huazimet latine në gjuhën shqipe me një model të lashtë të shëndoshë që nga shekulli i 1 para Krishtit,{{Citim i duhur}} për shembull, ''qingëlë'' shqip nga ''cingula'' latine dhe shqipj e ''vjetër'' nga latine ''vetus / veteris''. Gjuhët Romance trashëguan këto fjalë nga Latinishtja Vullgare: Vulgar Latinisht * ''cingla'' u bë N. Chinga rumune, që do të thotë "barku i barkut, qafa e shtratit", dhe Vulgar Latinisht ''vetrānus''> ''vatrānus'' u bë N. Romanisht ''bătrân'', që do të thotë "''i vjetër''".

Shqip, [[Gjuha baske|Baske]] dhe gjuhët mbijetuese [[Gjuhët keltike|keltike]] si [[Gjuha bretoneze|Breton]] dhe [[Gjuha e Uellsit|Uellsisht]], janë gjuhët jo-Romance që sot kanë këtë lloj gjërësish të gjerë latine që datojnë nga kohët e lashta romake, të cilat kanë pësuar ndryshime të shëndosha të lidhura me gjuhët. Gjuhë të tjera në ose pranë zonës së dikurshme romake ose erdhën në vendin e ngjarjes më vonë (turqisht, gjuhët sllave, arabisht) ose hidheshin pak nga latinishtja pavarësisht bashkëjetesës me të (greke, gjermane), edhe pse gjermanishtja ka disa huazime latine të lashta (''Fenster'', ''Käse'', ''Köln'').

Studiuesit rumunë, të tillë si Vatasheku dhe Mihaesku, duke përdorur analizat leksikore të gjuhës shqipe, kanë arritur në përfundimin se shqipja u ndikua shumë nga një gjuhë romance e zhdukur, e cila ishte e dallueshme nga rumanishtja dhe [[gjuha dalmate]]. Për shkak se fjalët latine të përbashkëta vetëm me gjuhën rumune dhe shqipe janë dukshëm më të vogla se ato që janë të përbashkëta vetëm me romancën shqipe dhe perëndimore, Mihaesku argumenton se gjuha shqipe ka evoluar në një rajon me kontakt shumë më të madh me rajonet e romances perëndimore sesa me rajonet rumune, dhe e vendosi këtë rajon në Shqipërinë e tanishme, Kosovë dhe Maqedoninë Perëndimore, që përfshin në lindje deri në [[Manastiri (qytet)|Manastir]] dhe [[Prishtina|Prishtinë]].<ref>Madgearu, Alexandru and Gordon, Martin. ''The Wars of the Balkan ('' Luftërat e Gadishullit Ballkanik: Origjina e tyre Mesjetare). Faqet 146-147.

</ref>